Hanes yr Ysgol


Yr ydych yma: Dogfennaeth > Hanes yr Ysgol

Y dechreuad………

Mae hanes dechreuad Ysgol Caergeiliog yn mynd yn ôl i’r ddeunawfed ganrif pan oedd addysg yn cael ei gynnig fel rhan o’r system Ysgolion Cylchynol.  Lleolwyd yr ysgol gyntaf yn Llanfair yn Neubwll sef ardal sydd tua dwy filltir i’r de orllewin o’r ysgol bresennol.

Byr hoedlog fu hanes yr ysgol yma,nid oedd yn fwy na maint un dosbarth unigol erbyn heddiw. Ni ystyriwyd adeiladu ysgol o gwbl   gan y byddai'r addysgu yn digwydd mewn unrhyw le a oedd yn gyfleus ac yn gwneud y tro - byddai'r eglwys leol  neu  dŷ fferm  yn dderbyniol.

Yn y ‘dosbarth’ yma yng Nghaergeiliog yr unig bwnc a ddysgwyd oedd darllen gyda phwyslais enfawr ar y llith eglwysig.

 

Caergeiliog cyn 1870.

Wedi cyfnod yr Ysgolion Cylchynol roedd y cyfleusterau addysgiadol yn brin iawn hyd ffyniant  yr Ysgolion Sul ar ddechrau'r bedwaredd ganrif ar bymtheg.

     Personau Eglwysig oedd yn bennaf gyfrifol am yr addysgu dyddiol  a sefydlwyd rhwydwaith o  Ysgolion Cenedlaethol trwy’r wlad  trwy gyfrwng Cymdeithas Genedlaethol. Dyma oedd y cam nesaf yn hanes Ysgol Caergeiliog pryd yr agorwyd Ysgol Genedlaethol Llanfihangel yn Nhywyn, ardal a oedd brin chwarter milltir  i’r de orllewin o’r man  lle lleolir  Ysgol Caergeiliog erbyn heddiw. Saif yr hen adeilad hyd heddiw.

 

Ysgol Caergeiliog wedi’r Ddeddf Addysg Forster  1870.

Wynebodd Ysgol Caergeiliog lawer o newidiadau wedi  i Ddeddf Forster ddod i rym yn 1870. Gwleidydd  Prydeinig oedd William Forster (1818 - 1886) a oedd yn frawd yng nghyfraith i Mathew Arnold y bardd Saesneg. Roedd yn aelod seneddol etholedig  Bradford yn 1861, swydd y bu ynddi hyd ddiwedd ei oes.

Penodwyd Forster yn ddirprwy  lywydd  Pwyllgor y Cyngor ar addysg yn 1868 ac yn 1870  cyflwynodd Ddeddf Addysg  ddiwygiedig. Bu cryn ddadlau ynglŷn â’r mesur seneddol yma cyn y’i derbyniwyd.

Trwy gyfrwng y Ddeddf Addysg yma yn 1870 rhoddodd y Llywodraeth  grantiau hael i’r ysgolion   gwirfoddol  a rhoddwyd caniatâd iddynt  ethol  Pwyllgorau Addysg ymhob ardal .   Roedd yn ofynnol i’r Pwyllgorau yma  sefydlu Ysgolion Bwrdd   gyda chymorth y grantiau  gan y Llywodraeth. Roedd y Ddeddf yma hefyd yn sicrhau fod pob ysgol yn cael ei harchwilio.

Tra caniateid i ysgolion gwirfoddol barhau  roedd y system ddeuol yma o addysg wirfoddol ac ysgolion bwrdd  yn  destun dadlau cynyddol !

 

Yr Ysgol,  ar dro'r bedwaredd ganrif ar bymtheg.

       Ar ddechrau'r ganrif yma  symudodd yr ysgol i’r man ble y mae yn bresennol ac fe’i hagorwyd fel ysgol dau ddosbarth.

 

Ysgol Caergeiliog o 1940 – 1963 – carreg filltir arwyddocaol yn ei hanes.

          Yn 1939 wynebodd yr ysgol  y posibilrwydd o orfod cau  o ganlyniad i nifer isel o  ddisgyblion. Mae Llyfr Cofnod swyddogol yr ysgol yn nodi  mai dim ond naw disgybl oedd yn mynychu.  Yn ystod y cyfnod yma roedd safle'r Llu Awyr   yn  datblygu yn raddol  ac roedd Y Weinyddiaeth  Amddiffyn  wedi penderfynu mai  Ysgol Caergeiliog fyddai yn  cael ei dewis ar gyfer  plant y   Llu Awyr.   Dyma’r amser y dechreuodd y cysylltiad rhwng yr ysgol â’r Llu awyr. Trwy gyfrwng y cysylltiad yma  rhoddwyd  cyfle o’r newydd   i Ysgol Caergeiliog. Yn y flwyddyn 2000, dathlodd yr ysgol   60 mlynedd o gysylltiad llewyrchus rhwng yr ysgol â’r Llu Awyr. 

O 1940 hyd 1960  cynyddodd  nifer y disgyblion  yn yr ysgol  ac er i’r ysgol brofi cynnydd mewn adeiladau  digwyddodd  y newid mwyaf arwyddocaol  yn 1963  pryd yr ail adnewyddwyd yr ysgol yn gyfan gwbl gydag ychwanegiad  dosbarthiadau newydd, neuadd  a chegin.  

 

Ysgol Caergeiliog o 1963 hyd 1991.

Yn ystod y cyfnod yma   parhaodd nifer y disgyblion i gynyddu  gan  adlewyrchu poblogrwydd cynyddol yr ysgol fel sefydliad addysgiadol.

 

Ysgol Caergeiliog o 1992 hyd 1993 – carreg filltir  arall yn ei hanes.

Yng Ngorffennaf 1992,  pleidleisiodd y rhieni  i’r ysgol gael ei phenodi yn Ysgol Cynhaliaeth Trwy Grant.  Ar Ebrill 1af, 1993  derbyniodd  Ysgol Caergeiliog  y statws   anrhydeddus o fod yr Ysgol Cynhaliaeth Trwy Grant gyntaf yng Nghymru.

 

Datblygiadau ers 1993.

Yn 1993  cafodd yr ysgol   adeilad  dwbl newydd  i ganiatáu  lle i’r cynnydd yn niferoedd  y disgyblion yn yr ysgol.

Yng Ngorffennaf 1994,  dechreuodd y gwaith o godi adeilad ac ynddo  bedwar dosbarth  newydd ynghyd ag ystafelloedd arlunio moethus.

Yn 1996,  daeth yr ysgol yn berchen ar  ddwy acer o dir  i’w defnyddio ar gyfer Addysg Gorfforol.

Yn 1996,  cafodd  yr ysgol berchnogaeth ar  Ganolfan Awyr-Agored  sydd yn cynnig pum acer ar hugain o  dir a ddefnyddir ar gyfer gweithgareddau all-gwricwlaidd fel  gwersylla a chyfeiriannu.

Ym Mawrth 1997 cwblhawyd y gwaith ar faes parcio newydd i’r ysgol.

Ym Mawrth 1997,  symudwyd Meithrinfa'r ysgol a oedd wedi ei sefydlu ers  1982 i’w hadeilad newydd.

Yn Chwefror 1997,  wedi i’r ysgol  fynd trwy’r broses o  argraffu’r   cynigion  angenrheidiol  er mwyn ehangu’r ysgol yn sylweddol i roi  lle i 400 o ddisgyblion,  derbyniodd yr ysgol Grant Mentr i Ysgolion Poblogaidd  gan y Llywodraeth  a oedd werth £500,000. Cawsom Bafiliwn Mabolgampau, cegin newydd ac adeilad tri dosbarth newydd gyda’r arian.  

Yn Awst 1998,   wedi  argraffu’r cynigion angenrheidiol unwaith eto, cawsom yr hawl i dderbyn disgyblion  o oed 3 hyd 11 oed.

Ym Mawrth 2000,  cafodd yr ysgol  adeilad ‘Lliliput’ newydd,  moethus a phwrpasol ar gyfer  ein Meithrinfa  ar gyfer y plant ieuengaf.

Yn 2001, daeth yr ysgol yn berchen ar   bedair acer ar ddeg o dir yn ychwanegol i’w ddefnyddio ar gyfer Addysg Gorfforol.

Yng Ngorffennaf 2001, cafodd staff yr ysgol   Ystafell Athrawon newydd.

Yng Ngorffennaf 2004,  prynodd yr ysgol adeilad dau ddosbarth newydd gydag  ystafell newid a thoiledau ynddo ar gyfer disgyblion Blwyddyn 1.

Yn Awst 2004,  cafodd yr ysgol adeilad newydd. Defnyddiwyd un o’r ystafelloedd ynddo  fel Canolfan Gyfrifiaduron, yn cynnwys  20  cyfrifiadur, technoleg gyfrifiadurol amrywiol ynghyd â  Byrddau Gwyn Rhyngweithiol.

Yn yr ystafell ynghlwm â’r Ganolfan Gyfrifiadurol sefydlwyd ein Huned Iaith newydd ar gyfer dysgu Cymraeg,Ffrangeg, Almaeneg, Sbaeneg.

Ym Medi 2011 cafodd yr ysgol Ddosbarthiadau Derbyn newydd, wedi ei adeiladu yn bwrpasol ar gyfer dysgwyr 4-5 oed.

Yn 2012 ehangwyd ardaloedd Addysgu Awyr Agored yr ysgol.

Yn 2016 addaswyd adeilad yn arbennig ar gyfer dysgwyr o oedran 3 mis hyd 3 mlwydd oed sef Crèche Blagur Haf. Ymestynnwyd y Maes Parcio hefyd i gynnig lle i 90 o geir.

Yn 2019 derbyniodd yr ysgol ganiatâd cynllunio ar gyfer adeiladu Uned Iaith Gymraeg er mwyn hyrwyddo a hwyluso ein hymrwymiad i ddysgu Cymraeg yn yr ysgol.

Yn 2021 gwnaeth yr ysgol gais cynllunio am adeilad crèche ychwanegol ar gyfer dysgwyr o oedran 3 mis hyd 3 mlwydd.

  • Uned Meithrinfa Newydd
  • 15 acer o caeau chwarae
  • Ystafell Gyfrifiaduron Newydd